100 lat temu wybuchło I Powstanie Śląskie

Opublikowano: 16 sierpnia, 2019

Zorganizowane przez Polską Organizację Wojskową Górnego Śląska miało na celu przywrócenie tego regionu Polsce. Było pierwszym z trzech zbrojnych wystąpień ludności Śląska przeciwko Niemcom. Upadło wprawdzie 24 sierpnia 1919 roku, przygotowało jednak grunt do następnych zrywów. Zarówno wybuch pierwszego, jak kolejnych powstań śląskich, był spowodowany rozczarowaniem ludności polskiej decyzją traktatu wersalskiego w sprawie zarządzenia plebiscytu na Górnym Śląsku. Bezpośrednią przyczyną wybuchu I powstania była masakra w Mysłowicach, gdzie zgromadzeni górnicy wraz z rodzinami domagali się zaległych wypłat. Gdy tłum wtargnął na teren kopalni, oddział niemieckiej straży granicznej – Grenzschutzu otworzył ogień do ludności cywilnej. Zginęło wówczas 10 osób, w tym 13-letni chłopiec. Powstanie objęło kilka powiatów, między innym katowicki, pszczyński i tarnogórski. Uczestnik i zarazem jeden z dowódców zrywu – Józef Termin – wspominał w Polskim Radiu (1973) walki w Bobrku koło Bytomia, gdzie 12-osobowy oddział powstańczy stawił opór przeważającym siłom niemieckim:

Józef Termin podkreślił, że mimo słabego uzbrojenia powstańców i w konsekwencji upadku zrywu, Ślązacy zamanifestowali swoją polskość:

Powstanie zakończyło się porażką i silnymi represjami ze strony niemieckiej. Doktor Grzegorz Bębnik, historyk z Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach, mówił w 2016 roku, że w obawie przed zemstą niemieckich nacjonalistów, którzy już w trakcie walk dopuścili się licznych zbrodni na ludności polskiej, z Górnego Śląska musieli uciekać powstańcy wraz z rodzinami:

Dla uchodźców zorganizowano obozy przejściowe między innymi w Sosnowcu, Oświęcimiu, Jaworznie i Zawierciu. 1 października 1919 roku podpisano porozumienie między rządem polskim i niemieckim, powstańcy mogli powrócić do swych domów.
Mimo przegranej, I powstanie zwróciło jednak uwagę międzynarodowej społeczności na sprawę Śląska. To pod naciskiem opinii publicznej Niemcy ogłosili amnestię dla uczestników zrywu.
W latach 1919-1921, czyli w okresie formowania się polskiej państwowości po zakończeniu I wojny światowej, na Górnym Śląsku wybuchły trzy powstania. Udokumentowały na zawsze polskość tych ziem i pozostały w pamięci kolejnych pokoleń.
W wyniku III powstania Rada Ambasadorów zdecydowała o lepszym dla Polski podziale Śląska. Z terenu objętego plebiscytem do Polski przyłączono 29 procent obszaru i 46 procent ludności.

/IAR/