Mimo tego, że formalnie diecezja funkcjonuje od 28 czerwca 1972 roku, jej zręby tworzyły się już po II wojnie światowej. Powszechnie mówiło się o diecezji jeszcze przed jej powstaniem – to wspomnienia ks. Helmuta Sobeczki, byłego notariusza kurii diecezjalnej w Opolu.
Ustanowienie diecezji opolskiej było poprzedzone porozumieniem o uznaniu granic między Polską i Republiką Federalną Niemiec. Następnie została ogłoszona Bulla Papieska, która normowała status prawny administracji kościelnej na ziemiach zachodnich. Dzięki temu wytyczono nowe granice diecezji.