Po raz trzeci obchodzimy Narodowy Dzień Powstań Śląskich

20 czerwca po raz trzeci obchodzimy Narodowy Dzień Powstań Śląskich, ustanowiony przez Sejm. Święto honoruje uczestników trzech Powstań Śląskich, którzy w latach 1919-1921 wywalczyli przyłączenie części Górnego Śląska do odrodzonej Rzeczypospolitej.

Losy Górnego Śląska, po latach zaborów i przynależności do Prus, zamieszkanego przez ludność polską i niemiecką, ważyły się od uzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku. W okresie formowania się naszej państwowości, czyli w latach 1919-1921 wybuchły tam trzy powstania. Były spowodowane rozczarowaniem ludności polskiej plebiscytem w sprawie granic tego regionu, zarządzonym w traktacie wersalskim, kończącym I wojnę światową. W wyniku III powstania Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla nas podziale Śląska. Z terenu objętego plebiscytem do Polski przyłączono 29 procent obszaru i 46 procent ludności.

Trzy powstania śląskie udokumentowały na zawsze przynależność tych ziem do Polski i pozostały w pamięci kolejnych pokoleń. Dyrektor katowickiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej doktor Andrzej Sznajder w rozmowie z Polskim Radiem w 2020 roku podkreślił, że celem powstańców była właśnie polskość Śląska:

102 lata temu, 20 czerwca 1922 roku, na Śląsk wkroczyły oddziały Wojska Polskiego na czele z generałem Stanisławem Szeptyckim. Na moście w Szopienicach (obecnie dzielnica Katowic) witały ich rzesze ludzi, wśród nich wojewoda śląski Józef Rymer oraz Wojciech Korfanty, przywódca III powstania śląskiego .

Kolejne wydarzenia potoczyły się bardzo szybko – powiedział w Radiu Katowice naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Katowicach Ryszard Mozgol:

I powstanie śląskie wybuchło w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 roku, trwało do 24 sierpnia. W walkach wzięło udział około 23 tysiące powstańców, którzy stawili opór 55 tysiącom żołnierzy niemieckich. Powstanie objęło kilka powiatów, między innym katowicki, pszczyński i tarnogórski.

Uczestnik i zarazem jeden z dowódców zrywu – Józef Termin – mówił w Polskim Radiu (1973), że mimo słabego uzbrojenia powstańców i w konsekwencji upadku zrywu, Ślązacy zamanifestowali swoją polskość:

II powstanie trwało od 19 do 25 sierpnia 1920 roku i udaremniło Niemcom plany siłowego zagarnięcia Górnego Śląska. Pokazało także bohaterstwo i patriotyzm Polaków oraz ich nieustępliwość wobec wroga.

Małgorzata Kaganiec z Muzeum Śląskiego w Katowicach podkreślała (2008) w wypowiedzi dla Polskiego Radia Katowice, że powstańcy mieli dwa cele:

24 sierpnia 1920 roku Międzysojusznicza Komisja Plebiscytowa ogłosiła rozwiązanie niemieckiej policji i powołała Policję Plebiscytową, zwaną też „Policją Górnego Śląska”, o polsko-niemieckim składzie.

Ostatnie – III, najdłuższe i zwycięskie powstanie śląskie, na czele którego stanął Wojciech Korfanty, trwało ponad dwa miesiące – od 2 maja do 5 lipca 1921 roku. W walkach wzięło udział około 60 tysięcy Polaków, poległo około 2 tysięcy. Determinacja powstańców była tak silna, że mimo ponoszonych ofiar i strat, niektórzy brali udział w trzech zrywach.

Po ustaniu walk powstańczych Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Na obszarach przyłączonych do Polski znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni oraz 9 z 14 stalowni. Porucznik Mieczysław Chmielewski, jeden z powstańczych dowódców (zmarł w 1983), mówił w Radiu Wolna Europa o sukcesie III powstania:

Profesor Marian Marek Drozdowski z Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk podkreślił w audycji Polskiego Radia (2021), że III powstanie śląskie wpłynęło także na wzrost znaczenia młodego państwa polskiego na arenie międzynarodowej:

16 lipca 1922 roku w Katowicach odbyła się uroczystość zjednoczenia Górnego Śląska z Polską przez symboliczne przejęcie ziemi śląskiej przez rząd Rzeczpospolitej. Podpisano Akt Objęcia Górnego Śląska przez Polskę.

W sierpniu wizytę na Górnym Śląsku złożył naczelnik państwa marszałek Józef Piłsudski. Odwiedził kilka miast i odznaczył zasłużonych dla sprawy śląskiej. We wrześniu 1922 roku odbyły się wybory do Sejmu Śląskiego, którego funkcjonowanie w ramach autonomii śląskiej gwarantowała ustawa konstytucyjna.

/Informacyjna Agencja Radiowa/