26 grudnia 1991 roku Rada Najwyższa ZSRR przyjęła deklarację o samorozwiązaniu, co oznaczało rozpad Związku Radzieckiego. Był to koniec największego państwa komunistycznego w historii, państwa totalitarnego, które doprowadziło do zagłady wielu milionów ofiar różnych narodowości. Proces rozpadu rozpoczął się w 1988 roku, gdy Estonia jako pierwsza ogłosiła suwerenność. Do 1991 roku niepodległość ogłosiło wszystkie 15 republik socjalistycznych składających się na ZSRR. Rozwiązanie ZSRR ogłosił 26 grudnia Michaił Gorbaczow w specjalnej audycji telewizyjnej. Jak jednak mówi sowietolog i były polski ambasador w Rosji profesor Władysław Marciniak, ważniejszym wydarzeniem w całym procesie rozpadu ZSRR było zawarte 8 grudnia „Porozumienie białowieskie”:
Profesor Marciniak zaznacza, że nie da się jednoznacznie wskazać przyczyn rozpadu ZSRR. Wśród nich najważniejsze wydają się poważnie konflikty wewnętrzne oraz polityczne, a także zapaść gospodarcza:
Związek Radziecki powstał 30 grudnia 1922 roku. Jego największą republiką była porewolucyjna Rosja. W skład ZSRR weszły również byłe tereny Imperium Rosyjskiego, w tym duża część Polski ze Lwowem, Wilnem, Tarnopolem i Stanisławowem.
Historycy szacują, że tylko do końca epoki stalinowskiego terroru w 1956 roku w ZSRR zostało zamordowanych i zagłodzonych ponad 60 milionów osób. /IAR/