52 lata temu padły słowa „przebaczamy i prosimy o przebaczenie”

18 listopada 1965 roku biskupi polscy wystosowali orędzie do biskupów niemieckich. Padły w nim historyczne słowa: „przebaczamy i prosimy o wybaczenie”. List, wręczony podczas Soboru Watykańskiego II, był pierwszą po wojnie inicjatywą, zmierzającą do pojednania pomiędzy Polakami i Niemcami. Podpisało go 34. duchownych, wśród nich kardynał Stefan Wyszyński i biskup Karol Wojtyła. Inicjatorem i autorem tekstu był arcybiskup wrocławski Bolesław Kominek.

Hierarchowie poruszyli drażliwe kwestie w stosunkach obu narodów, które stanowiły tabu ówczesnych realiów społeczno-politycznych. Przypomnieli o krzywdach, które Niemcy wyrządzili Polakom podczas II wojny światowej. Zwrócili uwagę, że w wyniku wojny ucierpieli również Niemcy. Biskupi uznali zachodnią granicę za sprawę egzystencji państwa polskiego i wezwali do dialogu, zaprzestania zimnej wojny oraz polemik.

Świadek tamtych wydarzeń, kardynał Franciszek Macharski (zm. 2016), wspominał po latach, że zmasowana krytyka komunistycznych władz wobec duchownych, podkreśliła potrzebę pojednania dwóch narodów.

Doktor Philipp Wiesehoefer, dyrektor Akademii Wschodniej w Koenigstein, podkreślił, że przesłanie polskich biskupów było dla wielu Niemców dużym przeżyciem.

List biskupów początkowo został przyjęty przez część społeczeństwa polskiego z niezrozumieniem, później jednak wobec ostrej reakcji władz, ludzie stanęli po stronie duchownych. Mówiła o tym Józefa Hennelowa, związana z „Tygodnikiem Powszechnym”, jedna z osób świeckich, zaangażowanych w budowanie polsko-niemieckiego dialogu.

O  znaczeniu listu mówił w 2006 roku ówczesny nuncjusz apostolski Józef Kowalczyk, który w 1965-tym był studentem Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego

Pojednawcza treść listu była sprzeczna z propagandą komunistyczną, podkreślającą zagrożenie, jakim dla Polski miały być Niemcy Zachodnie. Inicjatywa duchownych spotkała się ze zdecydowaną krytyką władz komunistycznych. Określiły one list jako „zdradę narodową” i organizowały propagandowe wiece, na których potępiano biskupów. I sekretarz PZPR Władysław Gomułka i jego ekipy rozpętały ostrą kampanię przeciwko Episkopatowi i kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu. W opozycji wobec kościelnych uroczystości Millenium Chrztu Polski, władze zorganizowały obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego.

W rezultacie rządząca PZPR przegrała walkę o „rząd dusz”. Kiedy 3 maja 1966 roku na Jasnej Górze prymas Stefan Wyszyński zapytał zgromadzonych, czy przebaczają, wielotysięczny tłum odpowiedział: „Przebaczamy!”

(archiwalne dźwięki IAR)